Méthos

Studies over jongeren wijzen vaak op de stroeve relatie met het maatschappelijke veld: jongeren zouden geen vertrouwen hebben in het politieke systeem en uiten kritiek op het democratische besluitvormingsproces. Een studie uit 2019 bij 14 tot 19-jarigen¹ toont aan dat 63% van deze jongeren weinig of geen vertrouwen heeft in de overheid en 69% heeft weinig of geen vertrouwen in politici. Aan de andere kant wijzen studies - en ook de recente actualiteit - op het sociale en ecologische bewustzijn van jongeren. Denken we bijvoorbeeld aan de klimaatmarsen, #metoo beweging of Black Lives Matter.


Op welke manieren zijn jongeren geëngageerd? En wat zijn hun beweegredenen? Welke vormen van jongerenengagement zien we vandaag opduiken? Op vraag van Enabel, het Belgische ontwikkelingsagentschap, en Plan International België, luisterde Méthos naar een groot aantal jongeren tussen 15 en 19 jaar en bracht hen samen om een participatief project uit te denken en te experimenteren met nieuwe vormen van engagement rond de thema's sociale rechtvaardigheid en internationale solidariteit.

Thomas Lommée - © UGent, photo Hilde Christiaens

Luisteren naar jongeren

In een eerste fase brachten we jongeren samen om de vormen en werkingswijzen van engagement in vraag te stellen. Ons doel was om verder te graven en niet enkel de traditionele vormen van engagement te capteren (zoals bijvoorbeeld het ondertekenen van een petitie, vrijwilligerswerk bij een NGO,...). We gingen op zoek naar de wijze waarop jongeren hun maatschappelijke inzet beschrijven en beoordelen. Op welke manier zijn jongeren tegenwoordig geëngageerd? Welke vormen nemen hun initiatieven en acties aan?

Via ontmoetingen, uitwisselingen en debatten met jongeren over heel België, wordt de rijkdom, de overvloed en het eclecticisme van de vormen van het maatschappelijk engagement blootgelegd. We zijn ver verwijderd van het idee van een passieve jeugd, onverschillig voor maatschappelijke problemen. De verontwaardiging bij jongeren is groot en de wil om te handelen ook. De meesten beginnen op kleine schaal, in hun familie of vriendenkring, eenvoudig en lokaal. Ze nemen standpunten in, trachten hun gewoonten en gedrag te veranderen en verdedigen waarden rond ecologie, feminisme of antiracisme.

"Ik ben het die feminisme aan mijn ouders heeft uitgelegd."

De leeftijd tussen 15 en 19 jaar is een belangrijke identiteitsvormende periode waarbij jongeren niet enkel zichzelf leren kennen maar het is ook het moment waarbij ze zich steeds meer (leren) openstellen voor de wereld rondom hen. Het is in deze periode, gestuwd door de invloedssfeer van familie, school, vrienden, sociale netwerken, dat verontwaardiging en vertrouwen zich vermengen, dat een gevoel ontwikkelt van macht maar ook van onmacht, dat er het verlangen is naar een collectief maar tegelijkertijd ook een zoeken naar zelfbevestiging. In deze levensfase gaat het om beetje bij beetje waarden en keuzes te ontwikkelen en in vraag te stellen.

Download .pdf

Iedereen betrokken

De ervaringen die jonge mensen beleven en beschrijven, nodigen ons uit om na te denken over een ruimer engagementsbegrip: engagement gaat niet alleen over het deel uitmaken van een organisatie. Voor jongeren is engagement in het begin vaak informeel en vindt  plaats buiten de gebruikelijke en bekende structuren (NGO's, verenigingen, enz.): het is het resultaat van individuele en spontane initiatieven, zoals de beslissing om zich uit te spreken op sociale media, om een bijeenkomst of een sit-in te organiseren, om een liefdadigheidsactie op te zetten. Gedreven door de wil om te handelen, ondernemen jongeren actie zonder noodzakelijkerwijs deel uit te maken van een structuur.

We zijn alledrie begonnen bij de NGO: Amnesty International en Oxfam. Op een gegeven moment klikte het niet. We hadden zin om ons engagement op een andere manier te tonen.

Drempels van engagement

Niet alle jongeren hebben eenzelfde achtergrond, waarbij niet iedereen op dezelfde manier aangemoedigd wordt door zijn sociale, gezins- of schoolomgeving om zich in te zetten. Tegelijkertijd is het ecosysteem van ngo's en organisaties in België groot, versnipperd en moeilijk te begrijpen voor jongeren. Voor degenen die er sinds kleins af aan geen deel van uitmaken, is moed nodig om op hun deur te kloppen.

Toch gebeurt zeer veel van wat jongeren doen, buiten de officiële structuren. Het verklaart mogelijk dat peilingen er niet in slagen om de energie van jongeren goed te beschrijven.

Op het niveau van de wetgeving, van de overheid, het lijkt dat ze onaantastbaar zijn, dat er onverschilligheid is. (...) Ik zie dat ik de mening kan veranderen van mijn klasgenoot die transfoob is, maar ik kan niet de politiek veranderen!

Presentation @ the SDG Forum

Proof of concept

Het werk van Méthos mondde uit in twee rapporten (voor Enabel en Plan International Belgium). De belangrijkste bevindingen over het maatschappelijk engagement van jongeren werden verspreid via webinars en het SDG Forum. Bovendien werd een reeks podcasts ontwikkeld met portretten van enkele geëngageerde jongeren.

Momenteel werken we aan het vervolg van het traject waarbij we samen met een jongerencollectief een POC (Proof of Concept) ontwikkelen. Tijdens dit traject, geleid door een team van jonge Belgen en jongeren uit de partnerlanden van Enabel, denken we na en experimenteren we over hoe jongeren zich op een minder traditionele manier kunnen inzetten voor internationale solidariteit. Stay tuned!

Série de podcasts - portraits de jeunes et leur rapport à l’engagement

¹ Ce qui mobilise les jeunes. Valeurs, centres d’intérêt et positionnements des jeunes en Fédération Wallonie-Bruxelles. Resultaten van de peiling bij 500 jongeren tussen 14 en 19 jaar. Peiling in opdracht van Annoncer la Couleur (Enabel) en uitgevoerd door onderzoeksbureau Dedicated. 

Lees:
• Samenvatting - factsheets (fr / nl)
• Finaal rapport Enabel (fr / nl / en)
• Artikel op Apache.be (nl)
• Finaal rapport Plan International Belgium (fr-nl)  


Beluister:
• Podcast - Portretten van jongeren en hun engagement


Bekijk:
• Presentatie van de studie (webinar)
• After movie
• Film - Bigger than us by Flore Vasseur (2021)


Bronnen:
• Étude - Annoncer la Couleur / Kruit (2019) (FR). Ce qui mobilise les jeunes. Valeurs, centres d’intérêt et positionnements des jeunes en Fédération Wallonie-Bruxelles. Résultats du sondage effectué auprès de 500 jeunes de 14 à 19 ans.
• Les différentes faces de l’éducation à la citoyenneté mondiale (FR) - Rapport Enabel 2020
• Barrett, M. & Pachi, D. (2019). Youth Civic and Political Engagement. London: Routledge.
• Bennett, W. L. (2008). Changing citizenship in the digital age. In W. L. Bennett (Ed.), Civic life online: Learning how digital media can engage youth (pp. 1-24). Cambridge, Massachusetts: MIT Press.
• Thijssen, P., Siongers, J., Van Laer, J., Haers, J., & Mels, S. (Eds.) (2015). Political Engagement of the Young in Europe. Youth in the crucible. Abingdon: Routledge.
• Siongers, J., Keppens, G., Spruyt, B., & Van Droogenbroeck, F. (2019). On the digital lane to citizenship ? Patterns of internet use and civic engagement amongst Flemish adolescents and young adults. Journal of Social Science Education, 18(2), 67–86. https ://doi.org/10.4119/JSSE-90

Een project voor Kruit en Annoncer la Couleur, programma’s binnen Belgisch ontwikkelingsagentschap Enabel.